Elzevira

Les oreilles des éléphants qu'on prenait pour des pierres tombales. Cala de Cotaccia, Corsica aan de horizon.

Denkend aan Holland

de boerderijen 

verspreid door het land, 

boomgroepen, 

dorpen, 

geknotte torens, 

kerken en olmen 

in een groots verband.

De lucht hangt er laag 

en de zon wordt er langzaam 

in grijze veelkleurige 

dampen gesmoord,   

en in alle gewesten 

wordt de stem van het water

met zijn eeuwige rampen

gevreesd en gehoord.   

(H.Marsman 1941) 

6 februari 2011

agitateur du ciel. 

L'Approche des crinières blanches est saluée

par les feuilles lancéolées 

dont le murmure accompagne ce poème. 

Au dire d'un chanteur

l'ombre des ailes des pattes des nageoires

suffit á la renommée. 

L'azur condense les vapeurs précieuses. 

Les singes marins

suspendus aux arbres de corail

et le rossignol qui vit dans les épaves

montrent le bois injecté de roses et de cocaïne. 

Les marches d'ambre

qui mènent  au trône des pensées

laissent couler le sang prismatique

les oreilles des éléphants qu'on prenait pour des pierres tombales.

Dans la vallée du monde, 

battent la mesure des siècles. 

Plus près les femmes par-dessus les villes de chasubles et de cerises

les femmes poudrées par les fleurs

les femmes dont le troupeau est conduit par les animaux fabuleux.

Accusent de rigeur le principale

qui assimile les plantes spectrales, 

l'amour á cinq branches,  l'hysterie flocon des appartements 

Á la mort,  la petite mort, l'héliotropisme. 

(André Breton, uit Claire de terre 1923

de dichtbundel gekocht  november 2004 bij Couvée in Den Haag) 

13 februari 2011 - 27 februari 2011

Vanaf de rots kijk je uit over een stille baai die tot op een hoogte van 150 mt onbewoond is en 's nachts slechts verlicht wordt door sterren en de maan. 

Op zo'n heldere nacht met volle maan las ik  dit gedicht. 

De bladzijde voor 'Claire de Terre' heeft Breton het woord ILE in kapitalen dwars over de hele bladzijde laten drukken.  Die bladzijde gevuld met drie letters trok mijn aandacht  en was daarom de eerste die ik opensloeg.  

De dichtbundel had ik in november van het jaar ervoor gekocht in Den Haag en eindelijk was er tijd en ruimte om erin te lezen. 

'Claire de terre' lezend, werd ik bijna opgeslokt in die kosmos boven me. Het begrip voor het gedicht stokte. Ik was in het magische moment die de sterren over me afriepen en las erover. Ik las het over en over, luisterde naar de prosodie, de bekende en de onbekende woorden en pas gebiologeerd over de laatste regel. 

Het echte begrip kwam eigenlijk pas veel later, nadat ik het gedicht uit mijn hoofd leerde, tijdens wandelingen met Fret door de Leersumse bossen. 

En pas veel later las ik dat Bréton,   een van de belangrijkste exponenten van het Franse surrealisme,  de zogenaamde 'écriture automatique'  voorstond die de  expressie zou zijn van het onderbewuste. 

L'Elisir d'amore

Elixer,  het woord klinkt even geheimzinnig als zijn werking. Gisteren kreeg ik op de uitgeverij van Inge een sleedoorn elixir van Weleda aangeboden. Het drankje zit in een mooie donkerblauwe fles die ik wat kleur en vorm associeer met zo'n ouderwetse onsmakelijke hoestdrankje. Het inspireerde me geenszins.  

Non m' ispira dacht ik en zei dat ik het gewoon bij thee zou houden. Maar het woord elixer bleef hangen want even later borrelde l'elisir d'amore op. Een drankje waarvan ik natuurlijk ook niet weet hoe het smaakt of ruikt maar  dat zich wel heeft vastgebeten aan de randen van het brein.  Waarom weet ik niet waar die Elisir d'amore precies vandaan komt? Wikipedia biedt altijd uitkomst. Het is Donizzetti die met zijn Elisir d'amore een hele opera aan de toverdrank heeft geweid.  En terwijl ik dit schrijf luister ik inmiddels naar een uitvoering van Francesco Molinari Pradelli begeleid door het Coro e Orchestra dell'Opera di Roma. 

De opera vertelt over de kwakzalver dokter Dulcamara, die zijn gebottelde allesgenezer; aan de dorpsbewoners probeert te slijten.  Nemorino is een arme boer die zijn hart verloren heeft aan Adina een mooie landeigenaresse. Hij is er van overtuigd dat een magisch liefdeselixer hem zal helpen Adina te veroveren.  Er is natuurlijk nog een tweede man in het spel, de sergeant Belcore (mooi hart) maar na veel verwikkelingen heeft het verhaal een happy ending voor Nemorino en Adina. 

'Elixer' klinkt als muziek,  de repeterende e-klank,  de centrale x en het samenspel van de zachte l en de rollende r, beide klanken die je met de tong vormt. 

De etymologie verraadt dat het ook een geheimzinnige oorsprong heeft, en een woord uit duizend-en-een-nacht is. 

Het  Engels online Etymologisch woordenboek zegt:

mid-13th century, from Mediaval Latin elixir 'philosopher's stone' belived by alchemists to transmute baser metals into gold and / or to cure diseases and prolong life, from Arabic al-iksir , probably from late Greek xerion  'powered for drying wounds', from  xerox 'dry'.  General sense of 'strong tonic' is 1590s; used for quack medicines from at least 1630s.

De filosofen steen, dat bevalt me wel als oorsprong voor dit woord, dat gaat terug naar verering van de omgeving, toen stenen krachten werden toegedicht en er ook toverdrankjes uit werden getrokken. Geweldig dat een woord van 6 letters zoveel betekenis in zich draagt.

Elisir in het Italiaans,  elixer in het Engels en Nederlands, is zo'n  woord dat wat klank en betekenis waarschijnlijk in de meeste  Indo-Europese talen voorkomt en waarschijnlijk ook nauwelijks andere betekenissen heeft gekregen.  De toverkracht van de Weleda elixers is dus net zo sterk als de verbeelding van de drinker.