Elzevira

Negli anni '70 siamo stati ad una rappresentazione di Mistero Buffo al teatro Tenda di Varese e ascoltando i ricordi di Dario che racconta del tesserino che il pubblico comprava per poter assistere allo spettacolo. Col tesserino il pubblico si associava al gruppo teatrale in modo che la censura non potesse intervenire.

Dopo 6 minuti Franca racconta di Erasmo da Rotterdam e l'Elogio alla Follia (Lof der Zotheid) il Padre Eterno, la creazione di Adamo.

Het onderwerp van mijn relatie vraagt me niets, het stelt geen eisen, het hoeft er alleen maar te zijn en binnen te komen op gezette tijden terwijl het de gewoonte heeft om er bijna gelijktijdig weer uit te gaan. Het beweegt in stromen op het slaan van de klok.

Vroeger kwam het maandelijks binnen namens mijn werkgever en sinds 1 januari via de UWV.  Het invullen van mijn belasting voor het belastingkantoor wordt alleen maar eenvoudiger.  Tot 4 jaar geleden was ik nog grotendeels ZZP-er en stuurde ik facturen met BTW naast een vast inkomen van de uitgeverij. Toen ik eenmaal 35 uur in de week werkte voor de uitgeverij, heb ik die klussen versneld afgebouwd. Wat een luxe toch om te werken zonder steeds na te denken over het werven van klussen voor de volgende maand, en zonder het versturen van facturen en het achter opdrachtgevers aanrennen om je geld te krijgen.  Want het werven van nieuw werk en het afhandelen van de administratie zijn nou eenmaal niet inspirerend.

Zeeën van tijd  die je daarmee wint en waarin je gewoon productief kunt zijn.  Toen begon in 2008 de crisis en werd me gevraagd om ter wille van de voortgang van het bedrijf vrijwillig minder te gaan werken. En zo ging het terug naar 27 uur en tenslotte ben ik wegbezuinigd en een paar maanden later blijkt een gedeelte van het bedrijf verkocht. 

Dat verkopen beter is dan failliet gaan is voor als werknemer een schrale troost.

 Waar begint die relatie met Geld?

De eerste herinnering die ik aan dit onzijdige onderwerp heb, is de Lire.

Opgegroeid in de jaren ’60 en ’70   in Italië  waa de economische groei doorzette maar waar inflatie altijd op de loer lag, kwam de Lire met name als gevolg van de oliecrisis steeds sterker onder druk te staan.  En dat wisten we want als kind hadden we Nederlandse spaarbankboekjes in guldens. Harde guldens herinner ik me, tenopzicht van Lires. Lires hadden geen adjectief, die zweefden boven de markt met een immer toenemend begrotingstekort.

Maar mijn bewustwording mbt geld kwam in de tweede helft van de jaren zestig, toen ik mijn eerste grijze  spaarvarken van aardewerk kreeg waar mijn zakgeld in verdween van die lichtgrijze, bijna gewichtsloze blikke muntjes van 5 en 10 Lire verdwenen in het varken.  De koperkleurige 20 Lire stukken waren al wat degelijker terwijl de zwaardere 50 en 100 Lire stukken heel wat waren. 

Het varken had geen dopje onder zijn buik. Als ik mijn geld wilde tellen, want dat was minstens even belangrijk als sparen,  ging ik op mijn rug op het bed liggen schudden en peuteren met een pincet allemaal eruit. Dat sparen heeft op die leeftijd niet tot grote aankopen geleid.  Wat ik ervan kocht waren zakjes met plakplaatjes voor een Panini album. Panini was in de jaren zestig in Italie  al groot met niet alleen voetbalplaatjes maar ook  dieren die ik dus spaarde. Elke week plaatjes kopen bij de kiosk die je vervolgens in een levendige ruilhandel met klasgenoten probeerde aan te vullen tot een compleet boek.  Plaatjes spaarde je niet bij producten maar kocht je bij de kiosk. Wel zo lucratief voor de uitgever. 

Met Lires begon je te rekenen vanaf 10.000 Lire.  Je rekende in duizenden. Hoeveel Lires kostte bijvoorbeeld het tanken van een  Autobianchi Giardiniera?  Begin jaren zeventig nog  2000 Lire maar toen kostte benzine in Italië omgerekend  0,076 eurocent per liter. 

Zo ook de prijs van een auto, of een  nieuwe kleurentelevisie vlak voor de Olympische Spelen in München van 1972.  Deze luxe aankopen zijn me bijgebleven als een soort mijlpalen en de prijs daarvan zoemde rond.  De komst van tv  en de uitzendingen in kleur en de komst van kleurenbuizen, kun je vergelijken met de introductie van de  pc,  de I’phone of de I’pad. 

We leefden tussen 1963 en 1969  op het Italiaanse platteland.  Bij onze buren stond overal al een zwart-wit televisie en omdat wij kinderen  steeds vaker tegen het eind van de middag verdwenen naar het huis van een vriendinnetje een paar huizen verderop om naar kinderprogramma’s te kijken, werd duidelijk dat de tv ook bij ons thuis zijn intrede zou doen, het was 1967.  Een draagbare zwart-wit televisie die in de speelkamer kwam te hangen op een hoogte zodat we hem zelf niet aan konden zetten. 

Na de tv kregen we ook een kinderpick-upje van Philips.  Dankzij de pick-up  ging achteraf gezien mijn Italiaans met sprongen vooruit.  Want het gebruik van de derde verleden tijd, de voor buitenlanders zo lastige Passato Remoto heb ik te danken aan de pick-up.  Eindeloos zaten we te luisteren naar de sprookjes van de serie Fiabe Sonore, de zogenaamde Klikende Sprookjes.  Elke week, of elke twee weken, kwam er een nieuw sprookje uit in een boekwerkje dat full-color in tijdschriftformaat werd uitgegeven met achterin een 48-toeren plaatje met de voordragen tekst.  Je bladerde en las mee terwijl je meeluisterde.  Voor kinderne is er geen betere manier om snel een taal onder de knie te krijgen. De Fiabe Sonore nam vader meestal op zaterdag of zondag mee als hij bij de kiosk zijn krantje ging kopen. Kosten?  450 Lire. 

Vanaf mijn veertiende verdiende ik  geld  met oppassen en dat gaf ik uit aan LP’s. Tussen 10.000 en 15.000 Lire kostte een LP medio jaren zeventig.  

Een van de eerste die ik kocht was een LP van Leonard Cohen.   Songs from a Room en daarna volgden o.a. Joni Mitchell en de gezusters Mc Garrigle. De radio zond veel Italiaanse singer songwriters  uit en luisterden we naar de André, Gregori, Guccini, de grondleggers van de zogenaamde canzone d'autore. Danzij muziek en liedteksten ontwikkelde mijn taalgevoel verder, ontstaan er beelden en uitingen. De liedtekst verruimt je blikveld en maakt je ook kritisch.Taalontwikkeling en taalgevoel dragen bij aan een goede taalvaardigheid. Poëzie is een gesublimeerde vorm van taal en gevoel, waarbij muzikaliteit het scenario is. 

Epoxy,  het woord dat ik wel ergens gehoord had, toen ik het tijdens een spelletje Scrabble probeerde te leggen.  Iets met kunsthars dacht ik, maar verder geen idee waar het voor diende. Ik was student en op wintersport in Lenk (Berner Oberland) met ouders en jongere zus en broer.  Ze waren uit Noord-Italië gekomen naar Zwitserland en ik met m'n vriendje uit NL.   We speelden met zijn vieren Scrabble. Zo'n spelletje waar ik al 5 rondjes opgezadeld zal met rotletters en o.a. een Y  en er toen ook nog eens een X bij trok. Zo'n spelletje dat eigenlijk al te lang duurt als je steeds duidelijker ziet dat je echt niet meer gaat winnen. Die X zomaar tegen een E aanleggen voor ex zou ook het verschil niet meer gaan maken, en de S voor sex liet ook op zicht wachten.  

Maar opeens was daar de doorbraak! ik kon op 3x woordwaarde toch echt EPOXY leggen.   Toen ik het legde begon mijn 5 jaar jongere broertje, en 5 jaar jonger dat was toen nog lichtjaren jonger, te protesteren en als door een bij gestoken, voelde ik de ergerniskriebels opkomen.  Opeens voelde  ik weer dat Broer zijn reputatie als kampioen bloed-onder-je-nagels-vandaan-halen nog niet uit mijn systeem was verbannen.   

En dat terwijl hij die  reputatie  niet eens te danken had aan Scrabble maar aan Monopoly. Want hij kon niet tegen zijn verlies met Monopoly en dáár had ik me met al lang bij neergelegd. Geld kan me al niet te veel schelen,  laat staan papiergeld.  En ergernis escalerend tot slaande ruzie om een extra hotel of straat in Génève of Lausanne?  Minachting had ik daar voor opgevat.  

We woonden in de jaren zeventig  in Noord-Italië en speelden Monopoly in het land dat nog geteisterd werd door de doorlopende devaluatie van de Lire,  met een Zwitsers spel in harde Zwitserse Franken.  Dat voorzag ons kinderen van een goede inprinting over de waarde van geld.  Want hotels en straten kopen in Milaan of Rome met devaluerende Lires? Je zou nu nog met de rentelasten opgezadeld hebben gezeten. Als je dan investeert in vastgoed dan maar beter in Zwitserland. 

Dat ik me heb laten afpoeieren met EPOXY op 3x woordwaarde zit me nog steeds een beetje dwars.  Tegenwoordig bestaat zo'n kennisvacuüm  niet meer, nu hebben we een smartphone bij de hand of een I'pad en mobiel netwerkje om even iets te checken. 

Tijdens een spelletje Scrabble  hoop ik nog steeds een op Epoxy en probeer ik er gedurende een aantal beurten voor te sparen maar meestal komt er dan toch weer eerst een kans voorbij om SEX te leggen of YOGA.  En om die behoeftebevrediging om extra punten nou uit te stellen voor Exoxy is ook zowat dan da ik toch weer liever  voor het snelle resultaat. En hopelijk  zal het wel een keertje lukken maar die drie maal woordwaarde?